انقراض گونه های کشف نشده طبیعت - وبلاگ عینک با کلاس

به گزارش وبلاگ عینک با کلاس، هنوز همه گیاهان، حشرات، ماهی ها، و پستان دارانِ دنیا شمارش نشده اند. اگر پژوهشگران بخواهند در این کار پیروز شوند باید به شدت بر کوشش های خود بیافزایند، زیرا جنگل زدایی که دقیقه ای سی هکتار از جنگل های استوایی را

ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری

منبع:راسخون

هنوز همه گیاهان، حشرات، ماهی ها، و پستان دارانِ دنیا تعدادش نشده اند. اگر پژوهشگران بخواهند در این کار پیروز شوند باید به شدت بر کوشش های خود بیافزایند، زیرا جنگل زدایی که دقیقه ای سی هکتار از جنگل های استوایی را منهدم می کند، و هم چنین مسأله بیابانی شدن و یا آلودگی های مختلف، همگی دست به دست هم داده اند و موجب نابودی انبوهی از گونه ها می شوند. با آهنگ فعلی، تا چند سال دیگر بیش از بیست درصد از گونه ها، دیگر وجود نخواهند داشت.

در خصوص ارقام مربوط به گونه های گیاهی و حیوانی که روی زمین یا در آب زندگی می کنند فقط می توان به برآوردها تکیه کرد. احتمالاً تعداد آن ها بین 5 و 30 میلیون است، در حالی که فقط 4ر1 میلیون گونه تا امروز شناسایی شده اند. تردیدهایی که در این زمینه وجود دارند ناشی از میلیون ها گونه مختلف حشرات و بی مهرگان دیگر است، هم چنین هزاران نوع از خردسازوارگان (میکروارگانیسم ها) و گیاهان ناشناخته که تصور می گردد در منطقه ها گرمسیری زندگی می کنند هنوز شناسایی نشده اند.

به نظر می رسد حشرات و بندپایان دیگر (شاخه هایی از بی مهرگان شامل سخت پوستان، هزارپایان، حشرات، و عنکبوت ها) بیش ترین گوناگونی را داشته باشند. حتی اگر فرض کنیم داده های موجود کامل نباشند، با این وصف گونه های شناخته شده فعلی حشرات باید دویست بار بیش تر از پستان داران باشند و در مسابقه گوناگونی، گوی سبقت را از همه بربایند. این امکان وجود دارد که تنها کم تر از یک سی ام میراث طبیعی زمین از نظر حشرات، شناسایی شده باشد، در حالی که نود و پنج درصد پستان داران (چهار هزار گونه)، خزندگان و دوزیستان (نُه هزار گونه) و نود و هشت درصد از پرندگان (نُه هزار گونه) شناخته شده اند. از نظر تعداد گونه ها، ده درصد ماهی ها و دست کم ده تا پانزده درصد از گیاهان هنوز کشف نشده اند. (این آمار بنا بر داده های بنیاد دنیای طبیعت تهیه شده است.) و اما نرم تنان که از نظر فراوانی و برتری تعداد، دومین شاخه جانور شناسی را تشکیل می دهند صد هزار گونه را در بر می گیرند که سه چهارم آن ها دریایی و یک چهارم آن ها زمینی و یا رودخانه ای هستند. در مجموع، بی مهرگان زمینی و دریایی به تنهایی در حدود نود و هشت درصد از تنوع و گونه گونی زیستی کره زمین را تشکیل می دهند.

شرح تصویر: انهدام جنگل های گرمسیری مانند این عکس در آمازون، یکی از علل اصلی انقراض گونه هاست. چنین برآورد می گردد که از بین پنج تا سی میلیون گونه حیوانی و گیاهی زمین، جنگل زدایی طی سالیان آینده نزدیک به یک میلیون را نابود خواهد نمود. در یک هکتار از جنگل گرمسیری می توان تا چهار هزار گونه درخت مختلف را سرتعدادی کرد. در یک هکتار از جنگل های نواحی معتدل، فقط ده تا پانزده گونه وجود دارد.

تغییرات محلی و کلی محیط زیست که از فعالیت خود ما ناشی می گردد به ناپدید شدن انبوهی از گیاهان و حیوانات با سرعتی که تا به امروز زمین به یاد نداشته می انجامد. انقراض هایی که طی دوران های زمین شناختی در روی زمین پدید آمده اند قابل قیاس با بلاهایی نیستند که انسان از زمان توسعه فعالیت های صنعتی خود بر سر زمین وارد آورده است. به طور میانه چنین برآورد می گردد که از شروع سده بیستم میلادی هر ساله بیش از یک گونه از مهره داران عالی ناپدید شده است. غالباً برای انقراض قطعی یک گونه، ضروری است چندین دهه سپری گردد: مثلاً از نوعی میمون کوچک امریکای استوایی فقط چندین ده نمونه در طبیعت به جای مانده است، و از پنج گونه کرگدن ها در دنیا، کم تر از یازده هزار رأس به جا مانده است؛ این گونه ها به گونه ای قریب الوقوع با خطر انقراض رو به رو هستند. در سده شانزدهم میلادی، آهنگ انقراض، یک گونه در یک قرن بود. ولی در حال حاضر در جاهای مختلف دنیا، روزانه یک یا دو گونه از گیاهان وحشی از بین می فرایند. اگر بپذیریم که به طور میانه وجود یک گونه گیاهی شرطِ باز ماندن یازده گونه حیوانی است (این رقم در جنگل های استوایی، بیست است)، به بزرگی ابعاد قضیه پی خواهیم برد.

در کتاب اطلاعات ویژه پرندگان اشاره شده است که هشتاد و هشت گونه از پرندگان و هشتاد و سه گونه فرعی از آن ها از سال 1600 میلادی تا به امروز منقرض شده اند، در حالی که این ارزیابی نسبت به آن چه واقعاً روی داده است درست نیست، زیرا هزار و بیست و نُه گونه از پرندگان در معرض خطر شدید نابودی اند و شش صد و سی و هفت گونه هم تهدید به انقراض می شوند. اگر به این ارقام، هشتاد و هشت گونه منقرض شده را بیافزاییم به این نتیجه می رسیم که بیست درصد از نُه هزار گونه فعلی در حال انقراض هستند و یا منقرض شده اند.

چنان چه مقدار فعلی انهدام ادامه یابد به زودی تا بیست درصد از گونه های فعلی هم منقرض خواهند شد و از آن جا که بسیاری از آن ها هنوز از نظر علمی توصیف نشده اند، پس از انقراض، حتی متوجه نخواهیم شد که آن ها چه نقشی در زیست بوم پیرامون خود بازی می کرده اند.

از نظر پیتر ریون، مدیر سابق باغ گیاه شناسی میسوری، مسائل بسیار روشن و خود گویای حقایق هستند، بدین سان که قسمت اعظم میراث طبیعی دنیا در دهه های آینده به صورت نمونه هایی نگه داری شده در موزه ها به بقای خود ادامه خواهند داد. چه منظره شادمانه ای برای بشریت! در منطقه های که فعالیت های انسانی به حد افراط نرسیده است، هنوز زیستگاه های اولیه وجود دارند، مانند قسمت هایی از امریکای جنوبی، اروپای شمالی، و نواحی قطبی. ظاهراً جنوبگان، تنها قاره تجاوز نشده کره زمین است؛ گروئینلند هم بزرگ ترین پارک طبیعی دنیا را با مساحت هفت صد هزار کیلومتر مربع دارد.

از یک سو چنین می کند که افزایش جمعیت انسان ها نامحدود است و از سوی دیگر زیستگاه های طبیعی هم چنان کوچک تر می شوند. هم اکنون بیش از هفت میلیارد نفر انسان روی زمین زندگی می کنند در حالی که جمعیت با آهنگ سرسام آور بیش از صد میلیون نفر در سال رو به تزاید است. از سال 1910 تا به امروز جمعیت دنیا بیش از چهار برابر شده است و در سال 2100 بیش از پانزده میلیارد نفر خواهد بود و بقیه گرفتاری ها از همین انفجار جمعیت ناشی می شوند که از آن جمله اند علل مستقیم و غیر مستقیم کاهش گونه ها که بدون تردید ازدیاد جمعیت بشر، انقراض و انهدام آن ها را شتاب می بخشد.

علل عدم تعادل محیط زیست طبیعی متعددند و غالباً دست به دست هم می دهند. آتش سوزی (یا دست کم پاره ای از انواع آتش ها)، عمدی و غیر عمد، زمین را در معرض فرسایش و بیابانی شدن قرار می دهند و با کاستن یا منهدم کردن فضاهای قابل زیست، بر سر راه خود، زندگی حیوانی را از بین می برند. استفاده های کشاورزی از زمین ها و محدودیت های دیگر به واسطه هر گونه مانعی، از علل ناپدید شدن گیاهان و حیوانات اصلی (گیاوزیا) هر منطقه است. بر هم کنش بین سازواره های زنده که انسان با وارد کردن پاره ای گونه ها به ویژه در محیط های زیست جزیره ای، برای پاره ای از گونه های حساس به بومی گرایی به وجود آورده است (پاره ای از گونه ها که بومی نامیده می شوند، دارای منطقه توزیع و پراکندگی بسیار محدود و محلی هستند)، به انقراض بسیاری از گونه های محلی انجامیده است. بیماری های همه گیر، به ویژه از نوع ویروسی، بین حیوانات گاهی در اثر وارد کردن گونه های خانگی به وجود می آیند که در مواردی می توانند به منبع وحشتناکی از بیماری ها تبدیل شوند. مبارزه با حیوانات شکارگر، که حیوانات مضر خوانده می شوند، و در گذشته با محیط تعادل داشتند، امروزه به کاهش بی نهایت زیاد پاره ای از گونه ها انجامیده است (گرگ ها، خرس ها، یوزپلنگ ها، سیاه گوش، و غیره). در این زمینه، اگر چه با تأخیر، تدابیری اتخاذ شده است که بر اثر هشیاری در جهت عکس انهدام عمل می کنند اما هنوز به حفظ به جای مانده های اندک نیانجامیده اند...

به نظر میشل ترانیه، معاون سابق آزمایشگاه پستان داران و پرندگان در موزه ملی تاریخ طبیعی فرانسه، شکار و انهدام حیوانات مختلف که قبلاً سلطه داشته اند، دست کم در خصوص پستان داران از عوامل اصلی تهدید مستقیم به تعداد می آید. با این حال، وی انهدام محیط های زیست طبیعی را که در تاریخ زندگی بشر در زمانی دیرتر اجرا شده است از عوامل مهم این تهدید به انقراض می تعدادد. آلودگی که می تواند به اشکال گوناگونی ایجاد گردد در توسعه تهدیدهایی که بر روی زیست بوم سنگینی می کنند سهیم است... و البته در خصوص خود انسان هم. و بالاخره اگر این مسأله را کوچک نتعدادیم، گردآوری نمونه به وسیله علاقه مندان می تواند مستقیماً به انقراض پاره ای از گونه ها، به ویژه پولک بالان (پروانه ها و شاپرک ها) بیانجامد. به نظر ژرژ برناردی، رئیس سابق پژوهش های مرکز ملی پژوهش های علمی در فرانسه، شکار پروانه ها، تعداد انبوه مجموعه داران (کلکسیونرها)، اشتیاق و حرص بیش از مقدار برای به دست آوردن انواع محدود پروانه ها که هم اکنون هم از تعادل طبیعی خارح شده اند، از افراط کاری های آشکار انهدام طبیعت هستند... که مستقیماً به خود انسان مربوط می شوند.

به این ترتیب می بینیم که جنگل گرمسیری مرطوب به سهولت می تواند تبدیل به بیابان گردد و روزی برسد که دنیای سبز با هزاران گونه جان دارِ هنوز ناشناخته را به صورت سرزمین سنگی سترون و بی ثمر مشاهده کنیم. مثلاً امروزه، بیش از نیمی از جنگل های ساحلی افریقای غربی از بین رفته اند و فرصتی مناسب برای پیشروی سریع شن های روان پدید آورده اند.

خطر ناشی از جنگل زدایی، تنها متوجه گونه های ساکن قاره ها نیست، بلکه بیشتر گونه های ساکن جزیره ها را هم تهدید به نابودی می کند. بنا به گفته کریستیان ارار، استاد موزه ملی تاریخ طبیعی، اثر جنگل زدایی بر مجموع پرندگان جزیره ماداگاسکار بسیار نگران کننده است. چهار خانواده از پرندگان (در رده بندی موجودات، خانواده شامل جنس، و جنس شامل گونه است) که منطقه ها توزیع آن ها از اواخر قرن نوزدهم تا به امروز بسیار واپس رفته است، در جاهایی به سر می برند که در معرض تهدید به نابودی است. منطقه ها جزیره ای، نگه دارنده اصلی گونه های کم یاب و عمدتاً بومی هستند. دور افتادگی این منطقه ها ویژگی هایی در پرندگان به وجود آورده است که گونه های بومی و متعلق به آن منطقه به خصوص را آسیب پذیر می کنند. ژان کریستف بالوئه، دیرین شناس فرانسوی، برآورد می کند که در جزیره سنت هلن، از سی گیاه گُل دار بومی، ده گیاه منقرض شده است و پانزده تای دیگر در معرض تهدید جدی قرار دارند. و اما در هاوایی، دویست و هفتاد و سه گونه و گونه فرعی و جورهای مختلف گیاهی نابود شده است و هشت صد گونه دیگر در معرض خطر هستند. حدود ده درصد از گیای بومی هاوایی ناپدید شده است و چهل درصد دیگر آن تهدید به نابودی می گردد.

شرح تصویر: تا به امروز از میراث طبیعی دنیای حشرات فقط یک سی ام آن ها شناخته شده است. از آن میان، بسیاری از پروانه ها، حتی پیش از آن که متخصصان آن ها را شناسایی کرده باشند منقرض می شوند. تداوم شکار پروانه ها، تعدد وجود مجموعه داران با علاقه وافر به گونه هایی که هم اکنون هم در حال نابودی هستند، از دلایل قابل توجه این وضع هستند.

افزون بر این، موجوداتِ پاره ای از دریاچه ها یا رودخانه ها هم که در این سکونتگاه ها ویژگی یافته اند بی نهایت حساس هستند. هر دگرگونی در محیط زیست آن ها و یا وارد کردن گونه های غیر بومی در زیستگاهشان، محتمل است به ناپدید شدن آن ها بیانجامد.

بنا به گفته ژرار آیمونن (معاون سابق موزه ملی تاریخ طبیعی و متخصص گیاهان در فرانسه) در محیط های زیستی، بارزترین واپس روی ها با زیست بوم کشاورزی دشت ها و یا ارتفاعات میانه مربوط بوده اند. پدیده های واپس روی که دست کم به شصت درصد گیاهان مربوط می گردد، بین هفتاد و پنج تا صد سال روی می دهند، و شدت این پدیده ها چه از نظر زمانی و چه در سطح مقدار های ژنتیکی، طی سده های اخیر بیش تر بوده است.

معمولاً منطقه ها مرطوب شدیداً دچار دگرگونی و تخریب می شوند، بدین معنی که در این نواحی چهل درصد از گیاهان در حال واپس روی هستند و اگر گیاهان بومی را هم در نظر بگیریم این نسبت به هشتاد درصد می رسد. منطقه ها ساحلی هم تماماً به همین سرنوشت گرفتار بوده اند، به ویژه طی سده های اخیر و به دلایل شناخته شده ای از قبیل تنظیم مصنوعی جریان آن ها، اصلاح نهرهای آب، و مسکونی کردن سواحل و استفاده های مختلف از آن ها.

بنا به گفته آیمونن، به نظر می رسد که شانزده گونه خاص اروپا منقرض شده باشند، دو هزار گونه در حال نابودی، و صد و بیست تاکسون (اصطلاح کلی رده بندی، صرف نظر از گونه، جنس، و خانواده و مرتبه آن ها در رده بندی) تهدید به نابودی می شوند. آیمونن در عین حال تصریح می کند که تنها مقایسه رده شناسی برای نتیجه گیری نهایی کافی نیست و باید هم زمان، وسعت نسبی زیستگاه منطقه ای هم آنالیز گردد.

داده های اتحادیه بین المللی حفظ طبیعت نشان می دهند که هزار گونه از گیاهان آوندی شناخته شده و چهار هزار و پانصد گونه حیوانی در معرض انقراض قرار دارند و بسیاری دیگر پیش از این که کشف شوند نابود خواهند شد. از یازده هزار و پانصد گونه گیاهان اروپا بیست گونه از بین رفته اند و هزار و دویست گونه در معرض خطر قرار دارند. اما این وضع در استرالیا وخیم تر است، زیرا از بیست و پنج هزار گونه گیاهی شناخته شده صد و بیست گونه ناپدید شده اند و دویست گونه در سراشیبی نابودی قرار دارند...

خطرهایی که محیط های دریایی حاکم را تهدید می کنند در مقایسه با محیط های زمینی، همه به یک نوع و با یک شدت نیستند. دریاها و اقیانوس ها محیط هایی پیوسته را تشکیل می دهند و محیط زیستی بسیار متعادل دارند. به طور کلی دگرگونی های موضعی به سرعت به وسیله حجم بزرگ آب که در سه بُعد منتشر است، مستهلک می شوند. مقیاس های فضایی بسیار متفاوتند، بدین معنی که توسعه محیط دریایی در مقیاس میلیون ها کیلومتر مربع است... البته مقیاس های زمانی هم ویژگی های خاص خود را دارند. انعطاف بوم شناختی و زیست شناختی نسبی سازواره های دریایی معمولاً ضامن بقای گونه است. بنا بر نظر دومینیک دومان، استاد موزه ملی تاریخ طبیعی و مدیر سابق آزمایشگاه زیست شناسی بی مهرگان دریایی، تهدیدی که بر محیط های زیست دریایی وارد است بیش تر متوجه مجموعه این گونه ها و زیست بوم هاست تا بر تک تک گونه ها.

در محیط های زیست زمینی (خشکی)، سرعت ترمیم و فراوری مثل مجدد یک جمعیت یا یک زیستگاه طبیعی چنان چه این کار میسر باشد، طولانی تر و نامطمئن تر است. چنان چه زیست بومی از نظر فیزیکی تغییر یافته باشد، یا اگر گونه های اصلی آن دیگر نتوانند آن را در اختیار داشته باشند، فرایندهای طبیعی، دیگر آن را ترمیم نخواهند کرد و تهدیدهای سنگینی متوجه جانوران آن ناحیه خواهد شد.

بنا بر این، مسائل بازگشت به موقعیت اولیه بسیار زیاد است. وارد شدن گونه های غیر بومی، وجود قلمروهای بسیار کوچک یا بسیار ویژه، بومی گرایی، سکونتگاه هایی که به طور جبران ناپذیری در اثر آلودگی یا غیر آن دگرگونی یافته اند، از عواملی هستند که مانع یا متوقف کننده فرایند احیای زیستگاه می شوند. در این صورت باید از نزدیک، شبکه های متعدد و متراکم ارتباطی کارکرد بوم شناختی را که بین حیوانات و گیاهان برقرار شده اند در نظر گرفت، زیرا آن چه تعاون زیست شناختی محیط های زیست طبیعی را برقرار می کند تعداد بی نهایت زیاد بر هم کنش های بین گونه هاست. زنجیره های غذایی وابستگی متقابل بین جانوران و گیاهان، فعالیت های حیوانی که حضور این یا آن گونه را فراهم می سازد و غیره تعادل ارزشمند طبیعت را تشکیل می دهد. محافظت از محیط های زیست، برترین طریق نجات گونه های گیاهی و حیوانی موجود در آن هاست. در حالی که تنها دو درصد از سطح زمین های بیرون از آب (خشکی ها)، یا به عبارتی سی صد و هفت میلیون هکتار، به طور کامل محافظت می گردد، محافظتِ یک گونه مسلماً هم به محافظت از سکونتگاه او بستگی دارد و هم به حفظ کل زیست بومی که خود را با آن منطبق ساخته است. کریستیان ارار مانند بسیاری از بوم شناسان بر این باور است که پرندگان، شاخص های خوبی برای نشان دادن وضع زیست بوم ها هستند. پاره ای از گونه های مورد تهدید، نشانه های اولیه و جدی درست کار نکردن عمومی سیستم طبیعی هستند. از همین روست که کوشش برای مطالعه کار کرد سیستم های طبیعی ضرورت می یابد.

از نظر پیتر ریون هم از دست رفتن تنوع زیست شناختی به اسم یک مسأله دنیای هنوز شناخته نشده است. او برای نگرش به تنوع زیستی پیشنهاد تازه ای دارد: در این نگرش نه تنها به خاطر زیبایی تمامی سازواره های گیاهی و حیوانی دنیا، بلکه به خاطر وابستگی تقریباً فردی هر یک از ما به آن به اسم منبع اولیه تداوم زندگی (بیش از نود و سه درصد از غذای ما از گیاهان به دست می آید که اعقاب وحشی آن ها، تنوع ژنتیکی ضروری را ایجاد کرده اند و این استدلال در خصوص حیوانات هم صدق می کند) و به خاطر وابستگی به مجموعه هایی که این سازواره ها در آن ها فعالیت و کار می کنند و پایداری دنیای محیط های زیست طبیعی را تأمین می کنند، تمام سازواره های گیاهی و جانوری باید مورد ستایش قرار گیرند. همه این مجموعه است که موجودیت ما را امکان پذیر می سازد و نباید فراموش کنیم که ما هیچ حق به خصوصی برای انهدام بی رویه سازواره ها نداریم، زیرا آن ها هم همراه با ما برای زندگی در این دنیا سهمی دارند. از دست رفتن تنوع زیستی ممکن است تنها به بهای گزاف بهره گیری کوتاه مدت از میراث طبیعی کره زمین به دست آید.

شرح تصویر: بازگرداندن حیوانات باغ وحش به محیط های زیست طبیعی (مانند این مورد یوز پلنگ سیاه گوش در کوه های وژ فرانسه) فقط با گذشت زمان پیروزیت آمیز خواهد بود. گاهی فرصت لازم برای خو گرفتن به آب و هوا تا پنج سال هم طول می کشد و در نتیجه باید تعداد زیادی را رها کرد.

/ج

منبع: راسخون