آیا هفته کاری 4 روزه در ایران قابل اجرا است؟ - وبلاگ عینک با کلاس

به گزارش وبلاگ عینک با کلاس، هفته کاری 44 ساعته (یا اگر خوش شانس باشیم، 40 ساعته) ظاهراً در ایران جا افتاده است. به این ترتیب، معمول است که کارمندان روز های شنبه تا چهارشنبه هر هفته، روزی 8 ساعت کار نمایند و در عمده موارد، روز های پنجشنبه را هم تا ظهر و به مدت 4 ساعت در محل کار حضور داشته باشند.

هفته کاری 5 روزه از کجا آمد؟

به گزارش وبلاگ عینک با کلاس، با این همه، این شکل از هفته کاری که در بسیاری از کشور های دنیا هم رایج است، تاریخچه بلندی ندارد و در واقع، از معمول شدن هفته کاری پنج روزه در غرب کمتر از یک قرن می گذرد. در قرن نوزدهم، 14 ساعت کار در روز کاملاً جاافتاده بود و برقراری نظام 5 روز کاری و 40 ساعت کار در هفته، دهه های زیادی زمان برده است.

چند مثال: در فرانسه، هفته کاری 5 روزه، از سال 1936 آغاز شد و تا پیش از آن، حدی برای کار کردن کارگران وجود نداشت و ممکن بود اساساً کارگران تعطیلی نداشته باشند. قانون ساعات کاری منصفانه هم در آمریکا از سال 1938 آغاز شد که کارفرمایان را ملزم می کرد برای ساعات کاری بیش از 44 ساعت در هفته اضافه کاری پرداخت نمایند. در چین، هفته کاری 5 روزه تا سال 1995 هنوز به قانون تبدیل نشده بود!

اروپایی های کم کار و پولدار

با این همه، همه گیری کرونا ظاهراً بعضی تغییرات در محیط های کاری را جلو انداخته و حالا مدتی است که در بعضی کشور های اروپایی، صحبت از هفته کاری 4 روزه و تعطیلات آخر هفته 3 روزه به میان آمده است.

بر همین اساس، آزمایش پیروز هفته کاری 4 روزه در ایسلند به همراه یک دگرگونی کرونایی در سبک کار کارمندان در کشور های مختلف باعث شده نشریه معروف اکونومیست پیش بینی معناداری از آینده تقویم دنیای تعطیلات آخرهفته ارائه کند.

هفته کاری 4 روزه، اما خیلی زود به کشور های دیگری هم تسری پیدا نموده است. ایسلند، سوئد و اسپانیا در اروپا و نیوزیلند و ژاپن در این سوی دنیا، کشور هایی هستند که قرار است به صورت آزمایشی، هفته کاری 4 روزه را کلید بزنند تا تعادل بخشی به چرخه کار-زندگی در این کشور ها را محک بزنند.

این در حالی است که بسیاری از شرکت هایی که روز های کاری خود را به 4 روز در هفته کاهش داده اند رضایت مندی خود را از افزایش بهره وری کارکنان خود اعلام نموده اند. بر این اساس، ساعت کاری بیشتر به معنای کار هوشمندانه تر و پربازده تر نخواهد بود و به همین خاطر بر روی کاهش ساعت کاری هفتگی به 32 ساعت (4 روز کاری و روزی 8 ساعت) تاکید شده است.

به اسم نمونه، در مرحله نخست طرح آزمایشی هفته کاری 4 روزه در اسپانیا، 200 شرکت اسپانیایی که در مجموع بیش از 6000 نیرو دارند ساعت کاری هفتگی کارکنان خود را به 32 ساعت و روز های کاری را به چهار روز در هفته کاهش می دهند. هزینه این طرح حدود 60 میلیون دلار برآورد می شود که به وسیله دولت تامین مالی خواهد شد. این طرح قرار است از ابتدای پاییز امسال آغاز شود.

این در حالی است که پیش از این، شرکت مایکروسافت در شعبات خود در ژاپن، روز های کاری هفتگی کارکنان خود را به چهار روز کاهش داده بود. طبق برآورد این شرکت در نتیجه این طرح بهره وری کارکنان به طور مبه وسیله به اندازه 40 درصد بیشتر شده است. در نیوزلند هم یک طرح آزمایشی مشابه حاکی از افزایش 32 درصدی بهره وری در بین کارکنان بود.

هفته کاری 4 روزه چه فایده ای برای اقتصاد کشور ها دارد؟

اما حامیان طرح هفته کاری 4 روزه چه می گویند؟ مهم ترین فایده این طرح (آنچنان که پژوهش های متعدد نشان می دهند) افزایش بهره وری کارگران و کارمندان است. اما خود این بهره وری از کجا می آید؟ حفظ تعادل میان کار و زندگی، اصلی ترین دلیل برای افزایش بهره وری شغلی با ساعات کاری کمتری است.

با این همه، این تنها فایده هفته کاری 4 روزه نیست. حامیان این طرح می گویند با افزایش تعداد روز های تعطیل به 3 روز، بخش بزرگی از جمعیت شاغل به سمت بخش هایی که ذیل اقتصاد فرهنگ قرار می گیرند جذب می شوند و این بخش ها توسعه پیدا می نمایند.

به عبارت ساده، وقتی که زمان بیشتری برای استراحت وجود داشته باشد، بخش هایی از اقتصاد که با تفریحات و اوقات فراغت سر و کار دارند هم منابع مالی بیشتری جذب می نمایند. بر این اساس، مراکز تفریحی، باشگاه های ورزشی، سالن های سینما، مجتمع های تجاری و مواردی از این دست، از هفته کاری 4 روزه سود می برند.

چه کسی بیشتر کار می نماید؟

اما به طور کلی چه نسبتی میان ساعات کاری افراد شاغل و سطح توسعه یافتگی در جوامع برقرار است؟ گزارش های مالی مختلف نشان می دهند که به اندازهی که یک اقتصاد پیشرفته تر و ثروتمندتر می شود، ساعات کاری افراد هم کاهش پیدا می نماید.

دلیل هم تقریباً واضح است: کارگران در کشور های ثروتمند، با ساعات کاری کمتر و مشاغلی که عمدتاً تخصصی تر هستند، عایدی بیشتری (در قیاس مطلق، مثلاً بر حسب دلار به ازای هر ساعت کار) کسب می نمایند.

در یک گزارش آماری و تحلیلی که در سایت ourworldindata.org منتشر شده، مقایسه ای میان ساعات کار و اندازه عایدی در میان شهروندان کشور های مختلف ترسیم شده است. بر این اساس و به اسم مثال، شهروندان سوئیسی که در دسته ثروتمندترین مردم دنیا قرار می گیرند، عایدی مبه وسیلهی حدود 20 برابر بالاتر از شهروندان کشور کامبوج دارند. واضح است که چنین اختلافی، یعنی تفاوتی در حد 2 هزار درصد، چه اثری بر زندگی شهروندان این دو کشور می گذارد.

اما اگر بنا به دسته بندی باشد، شهروندان کشور های مختلف چه اندازه کار می نمایند؟ داده های این گزارش نشان می دهد که شهروندان کشور هایی همانند کامبوج و میانمار که از جمله کشور های فقیر آسیایی هستند و یکی از کمترین نسبت های سرانه فراوری ناخالص داخلی (GDP per capita) را در میان کشور های دنیا دارند، از قضا در لیست کشور هایی هم قرار دارند که شهروندان شان ساعات کاری بیشتری در طول روز دارند.

در کامبوج، یک کارگر به طور مبه وسیله سالانه حدود 2 هزار و 456 ساعت کار می نماید و این در حالی است که در سوئیس، کارگران به طور مبه وسیله سالانه حدود 1590 ساعت کار می نمایند. (حدود 900 ساعت کمتر)

دیگر بخش های این گزارش که داده های آن به سال 2017 میلادی بر می شود، نشان می دهد که به اسم نمونه، آلمانی ها، نروژی ها و فرانسوی ها، با کمترین اندازه کار، بیشترین عایدی را دارند. شهروندان کشور هایی مانند ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، ژاپن و ایرلند در رتبه های بعدی قرار می گیرند.

از آن سو، شهروندان کشور هایی همانند هند، چین، مالزی و سنگاپور، بسیار بیش از شهروندان آلمانی یا نروژی کار می نمایند. مثلاً، در حالی که یک آلمانی سالانه کمتر از هزار و 400 ساعت کار می نماید، شهروندان چینی حدود 2 هزار و 200 ساعت در سال کار می نمایند و شهروندان ترکیه هم، کمی بیش از هزار و 800 ساعت.

در این گزارش، داده ای در خصوص اندازه کار یک کارگر مبه وسیله ایرانی در طول یک سال وجود ندارد. با این همه، با فرض 44 ساعت کار در هفته و 50 هفته کاری در هر سال و البته با کسر تعداد روز های تعطیل در هر سال، به نظر می رسد یک کارگر مبه وسیله ایرانی سالانه حدود 2 هزار ساعت کار می نماید.

با توجه به میانگین عایدی دلاری کارگران ایرانی در مقایسه با همین شاخص در کشور هایی مانند ترکیه، پاکستان و یا عراق، به نظر می رسد کارگران ایرانی طی سال های اخیر بخش بزرگی از رفاه خود را از دست داده اند و روز به روز فقیرتر شده اند.